Als je gitaar leert spelen krijg je vroeg of laat te maken met tabulatuur (gitaartabs). Tabs zijn fijn voor gitaristen omdat het makkelijker te lezen is dan het traditionele notenschrift en ook is het veel sneller te leren. Bij gitaartabulatuur kun je in één keer zien welke noot je moet spelen maar ook zie je meteen waar die noot zich op de gitaarhals bevindt.

In zo’n beetje alle song- en lesboeken voor gitaar wordt tabulatuur gebruikt, en ook het internet staat er helemaal vol mee. Vandaar ook dat we er in deze blog eens wat dieper op inzoomen, zodat je goed begrijpt hoe alle technieken worden aangeduid en jij je het lezen van tabulatuur helemaal eigen kunt maken.

 

De geschiedenis van de tabulatuur

Tabulatuur is een specifiek voor een bepaald muziekinstrument aangepast muziekschrift en is er dan ook niet alleen voor gitaar. Waarschijnlijk is het wel de meest gebruikte vorm van tabulatuur. Tabulatuur bestaat al sinds de middeleeuwen en het werd toen voor het eerst gebruikt voor de luit. In principe werkte de tabs voor dit snaarinstrument hetzelfde als de tabulatuur voor gitaar nu, alleen had je vier verschillende varianten: de Duitse, Franse, Italiaanse en Napolitaanse variant.

De allereerste tabulatuur zou zijn bedacht en gebruikt door de Duitse componist Conrad Paumann. Deze versie werd in Duitstalige landen gebruikt tot aan het einde van de zestiende eeuw. De Fransen en Italianen namen de tabulatuur over maar hielden er een iets andere schrijfwijze na waardoor er verschillende varianten ontstonden. De huidige gitaartabs zijn hier ook uit geëvolueerd en zijn zeker sinds het digitale tijdperk enorm populair geworden.

 

De basis van gitaartabs

Met gitaartabulatuur kun je makkelijk aangeven welke noot je in welke positie moet spelen. Ook kun je allerlei technieken zoals slides, hammer-ons en pull-offs makkelijk aangeven. Wat je niet aan tabulatuur kunt zien is de lengte van de noten. Om de lengte van de noten te weten zul je dus naar de muziek moeten luisteren of als er boven de tabulatuur ook notenschrift wordt weergegeven de waardes van de noten moeten kennen.

Gitaartabulatuur bestaat uit zes lijntjes die de zes snaren van een standaard rechtshandige gitaar uitbeelden. Het is aan het begin soms even wennen dat het bovenste lijntje de onderste snaar van de gitaar uitbeeldt. De dikke E-snaar is het onderste lijntje. De tabs laten dus eigenlijk zien wat je ook ziet als je tijdens het gitaarspelen naar beneden kijkt. Eigenlijk heel logisch dus maar zoals gezegd soms even wennen aan het begin.

Soms staan de notennamen van de snaren ook aan de linkerkant van de lijnen geschreven. De standaardstemming van de gitaar is vanaf de dikke E-snaar Eadgbe. Als de gitaar anders gestemd moet worden (bijvoorbeeld in een open D-stemming) dan kun je dat daar dus ook aan zien. Ook wordt het vaak boven de tabs aangegeven als het geen standaard stemming betreft.  Met een stemapparaat kun je je gitaar makkelijk in een andere stemming zetten. In de meeste gevallen wordt de standaard tuning gebruikt.

Je leest de gitaartabulatuur altijd, net als bij gewoon lezen, van links naar rechts. De getallen die op de lijnen zijn geschreven laten zien welke vakjes je op de gitaartoets moet indrukken. Als er een 0 staat geschreven dan druk je niks in en speel je een open snaar.

In het voorbeeld hierboven zie je dat je de eerste noot speelt op de e-snaar op vakje zeven. Het vakje is de plek tussen de zesde en de zevende fret. De fretten zijn de metalen strips die op de gitaarhals zitten en zijn de precieze plekken waar de toon wordt gemaakt. Soms staan er meerdere getallen boven elkaar geschreven. Dit betekent dat je deze tegelijk indrukt en speelt. In het voorbeeld hieronder zie je bijvoorbeeld hoe zo een heel  A- barréakkoord in tabulatuur wordt geschreven.

 

Welke vingers van je linkerhand gebruik je?

Om te zien welke vingers je moet gebruiken om de snaren in te drukken worden er soms boven de tabs de getallen één tot en met vier geschreven. Deze verwijzen naar je wijsvinger (1), je middelvinger (2), je ringvinger (3) en je pink (4). In de meeste gevallen ontbreekt deze notering en kun je het beste van een zo logisch mogelijke vingerzetting uitgaan waarbij je bijvoorbeeld, als je vakje drie met je wijsvinger speelt, vakje vier en vijf met je middel- en ringvinger indrukt.

 

 

De aanslag met de rechterhand

Vaak wordt er ook nog aangegeven in welke richting je met je plectrum speelt. Bij veel tabulatuur die je op het internet vindt wordt dan gebruikgemaakt van een “d” onder de tabs voor down stroke (een neerslag) en een “u” voor een up stroke (een opslag.) Als je de techniek van bijvoorbeeld alternate picking beheerst zul je daar verder niet echt op letten en de noten gewoon zo aanslaan als je jezelf al hebt aangeleerd.

Bij tabulatuur in originele songbooks wordt meestal gebruikgemaakt van een “V” en een soort ‘poortje’. Hierbij geeft de V een opslag aan en het poortje (of soms een ^) een neerslag. Dit kun je makkelijk onthouden omdat de pootjes van het poortje of de V de richting aangeven.

 

 

ASCII-tabs

Gitaartabulatuur die je op het internet vindt zijn vaak ASCII-tabs die met een gitaartab-generator worden gemaakt. De symbolen die hier gebruikt worden wijken vaak iets af van hoe je ze vindt in officiële songbooks maar grotendeels komen ze wel overheen en zijn ze makkelijk door en naast elkaar te gebruiken. Op de site ultimate-guitar.com kun je heel veel goede gitaartabs vinden. Voor een klein bedrag kun je ook de pro-versie gebruiken waar de tabulatuur voor meerdere partijen (tweede of derde gitaar of basgitaar) is uitgeschreven. 

 

De verschillende tabulatuur-technieken

Om allerlei technieken aan te geven bestaan er bij gitaartabs ook allerlei symbolen. Zodoende kun je snel zien of je bijvoorbeeld een snaar moet ‘benden’ of dat je een pull-of moet gebruiken.

 

Hammer-on

Als je een hammer-on op de gitaar speelt gebruik je niet je linkerhand om de snaar aan te slaan maar hamer je je vinger van je linkerhand zo hard op de hals dat je de toon kunt horen. Als je de hammer-on moet spelen wordt dit bij gitaartabulatuur aangegeven met een simpele ‘h’. Bij 'officiële tabs in songbooms of magazines wordt de hammer-on meestal aangegeven met een boogje. 

Meestal komt de hammer-on na een eerder aangeslagen noot. In het voorbeeld hieronder zie je dat je eerste de vijfde fret op de d-snaar aanslaat en daarna de zevende fret met een hammer-on speelt. Je laat je vinger op de vijfde fret trouwens gewoon staan.

 

 

Pull-off

Een andere techniek die erg veel voorkomt is de pull-off. Deze wordt bij de meeste tabulatuur die je online vindt met een ‘p’ aangegeven. Bij officiële tabs staat er net als bij de hammer-on een boogje. Je weet dat het een pull-off betreft als het om een dalende noot gaat. Bij een pull-off gebruik je ook niet je rechterhand om de snaar aan de slaan maar sla je de snaar aan door een vinger van je linkerhand van de snaar af te trekken. (Zorg ervoor dat je dat goed naar beneden, richting je voeten doet.)

Een pull-off komt ook regelmatig voor meteen naar een hammer-on. Als je een pull of speelt dan is dat meestal naar een andere noot op de hals wat betekent dat je daar dus ook al een vinger klaar hebt staan. Behalve als het een pull-off naar een open snaar betreft.

 

 

Trill

Een snelle afwisseling van hammer-ons en pull-offs, waarbij je de snaar dus tussendoor niet aanslaat, wordt een trill genoemd. Bij de tabs in songbooks of magazines wordt dit aangegeven met tr~~~~~~~~~~~~~~~~ boven de tabulatuur.

 

 

Slide

Een stijgende of dalende slide wordt bij tabulatuur aangegeven met een slash/ of een backslash \.  De/ betekent dat je vanaf een bepaalde toon omhoog slide naar een andere toon. De \ geeft hetzelfde aan maar dan van een hoge naar een lagere noot. Tijdens de slide blijf je je vinger goed tegen de gitaarhals aandrukken zodat je de toon goed blijft horen.

Net zoals bij de hammer-on of pull-off wordt online meestal gebruik gemaakt van een letter die de techniek aanduidt. In het geval van de slide komt er dan dus een ‘s’ bij te staan.

Bij officiële gitaartabulatuur wordt ook vaak een dalende of stijgende streep gebruikt waarbij ze met de lengte ook een beetje de duur van de slide proberen aan te geven, en met de schuinte de snelheid. Hierbij geldt dan hoe vlakker de streep des te langzamer de slide.

 

 

Bends

Een van de leukste en mooiste technieken op de (elektrische) gitaar is natuurlijk de bend. Er zijn maar weinig muziekinstrumenten waarbij je zoveel gevoel in een noot kunt leggen als dat je dat bij een gitaar kunt met een bend. Het woord bend komt van ‘pitch bend’ en betekent dat je de toon verbuigt naar een andere toon.

Je doet dit op de gitaar dus door de snaar met je vingertoppen naar boven of naar beneden te duwen. Meestal zijn het bends van een halve of een hele noot (één of twee fretten) maar soms ok wel eens anderhalve of twee noten. Uiteraard zijn er voor de verschillende bends ook weer verschillende symbolen bij de tabulatuur.

 

Bend up

Voor een gitaarbend wordt meestal naast de aangegeven fret de letter ‘b’ gebruikt met daarna een getal voor de fret met de toonhoogte waarnaar je de snaar moet opdrukken. Soms staat dit getal tussen haakjes. Als je bijvoorbeeld 8b9 of 8b(9) ziet staan dan betekent dat dat je de noot op de achtste fret een halve noot ophoog moet drukken. Soms zie je ook  een^ staan om een bend aan te geven.

 

 

 

Niet altijd staat erbij geschreven naar welke noot je de snaar moet opdrukken. In dat geval luister je goed naar de muziek om dat te bepalen. Bij officiële tabulatuur staat er meestal een gebogen pijl geschreven met daarbij aangegeven of het om een halve noot gaat met ½ of een hele noot met ‘full’ of soms een 1.

 

 

Gebruik trouwens bij het benden drie of in ieder geval twee vingers zodat je meer kracht hebt. Je bend de noot bijvoorbeeld met je ringvinger maar je zet je middel- en wijsvinger erachter zodat je die ook kunt gebruiken om te duwen.

 

Release

Bij een release laat je een opgedrukte noot weer dalen naar de noot waar je bent begonnen. Meestal wordt een release aangegeven met een ‘r’. Als je de noot nog eens extra moet aanslaan voordat je hem na het benden weer released dan wordt het middelste cijfer nog een extra keer geschreven.

 

 

Bij de 'officiële' tabulatuur wordt de pijl omhoog gevolgd door een pijl terug:

 

Pre-bend

Bij een pre-band maak je gebruik van een release die na een niet hoorbare bend komt. Het is bij een pre-bend dus zaak dat je de noot opdrukt zonder dat deze geluid maakt. Je kunt dus ook niet horen of je naar de goede noot bend dus dit vergt nog best wat oefening. Na de pre-bend sla je de noot aan en laat je hem zakken. Dit geeft een heel mooi effect maar is dus best lastig om goed uit te voeren! Bij een pre-bend staat de eerste fret tussen haakjes of bij officiële tabs wordt er gebruik gemaakt van een verticale pijl die recht omhoog wijst.

 

 

Vibratotechniek

Bij het gebruikmaken van vibrato’s kun je echt het verschil maken als gitarist. Ook hier kun je perfect je gevoel in de muziek stoppen met langzame of snelle vibrato’s en komt de muziek echt tot leven. Eigenlijk is en vibrato ook een afwisseling van kleine bends waardoor de noot als het ware om de juiste toon heen zweeft. Het vibrato wordt bij tabulatuur aangegeven met een ‘v’ of met een ~~~~~~~~~~~~~ maar dan zonder de tr ervoor als bij de tril. De vibrato’s komen ook voor in combinatie met bends.

 

 

 Of zo:

 

Ghost- of dead notes

Als je één of meerdere snaren wel aanslaat maar ook dempt zodat er meer een soort percussie-functie ontstaat dan wordt dit aangegeven met de letter X. Ze komen veel voor maar worden niet altijd aangegeven in de tabulatuur. Het ligt er een beetje aan hoe een grote rol ze in de muziek spelen.

 

 

Een aantal kruisjes schuin boven elkaar, op meerder snaren, speel je in één beweging met je plectrum en noem je een 'rake'. Soms staat het er ook bijgeschreven.

 

 

 

 

Palm mute

Als je de noten gedempt laat klinken door de handpalm van je slaghand bij de brug op de snaren te leggen spreekt men over ‘palm muted’. De goede spot vind je door je hand meer naar links of rechts te bewegen waarbij je minder klank krijg hoe meer je je hand naar links beweegt en meer klank als je hem naar rechts verplaatst. Ook hier wordt vaak gebruik gemaakt van de letter x maar dan voor de noot die je moet spelen, of de letters p.m. staan erbij geschreven.

 

 

  

Pinch Harmonic

Als laatste techniek beschrijven we de ‘pinch harmonic’. Bij de pinch harmonic maak je een boventoon door de snaar zowel met je plectrum als me je duim aan te slaan. Je laat hierbij je plectrum nog maar een heel klein stukje uit je vingers steken. Het is beste een lastige techniek die wat oefening kan vergen! Bij ASCII-tabs op het internet zie je meestal de noot die je moet spelen tussen scherpe haakjes staan: <5>. Bij officiële tabs zie je vaak een getal in een driehoekje of met de letters PH boven de gitaartabs.

 

 

Gitaartabulatuur kent nu geen geheimen meer voor jou! Ben je op zoek naar gave songbooks? Bij Music All In hebben we een zeer groot assortiment gitaarboeken met tabulatuur. Kom eens langs op de bladmuziekafdeling in onze muziekwinkel in Noordwijk!