Fender Telecaster
Het ‘oermodel’ elektrische solidbody gitaar is de Fender Telecaster. Nieuwe vindingrijke instrumenten hebben altijd gezorgd voor nieuwe bewegingen in de popmuziek
Maar er zijn maar weinig instrumenten die voor zo’n lange tijd, zo’n grote invloed hebben op zo’n beetje alle muziekstijlen uit de westerste muziek als de Telecaster.
Geschiedenis
Ooit, zo’n 70 jaar geleden, was er een radioreparateur die Leo Fender (Clarence Leonidas Fender) heette. Hij woonde in Fullerton Californië, waar hij ook zijn werkplaats had. Leo Fender repareerde en bouwde ook versterkers voor muzikanten. Hij had veel lapsteel-spelers als klanten en dat inspireerde hem om zelf ook eens een lapsteel gitaar te bouwen en dat was het prille begin van zijn carrière als gitaarbouwer.
‘Normale' elektrische gitaren hadden in die tijd allemaal nog een klankkast. Dit gaf vaak veel problemen doordat er snel feedback ontstond. Leo Fender besloot ook een elektrische gitaar te bouwen maar bedacht dat die klankkast voor een elektrische gitaar helemaal niet meer nodig was.
Zijn eerste elektrische gitaar was meer geïnspireerd door de lapsteel gitaren en zo ontstond er een gitaar met een massieve houten body die hij Esquire noemde. Ook had de gitaar een single cutaway aan de onderzijde. Dit houdt in dat er aan de onderkant van de body een uitsparing zit waardoor je makkelijker bij de hoge fretten komt.
Broadcaster
Nog in hetzelfde jaar, 1950, bedacht hij een verbeterde versie met een verstevigde hals doormiddel van een halspen (truss-rod). Er zit een metalen staaf in de lengte door de hals voor stevigheid. Tevens is de stand van de hals er mee te stellen. Het verbeterde model noemde hij de Broadcaster. De karakteristieke vorm van de body met de enkele cut-away bleef, de stemschroeven zaten vanaf dat moment allemaal aan de bovenkant i.p.v. aan beide kanten van de kop zoals bij alle andere gitaren tot dusver.
Tweede proto-type van de Broadcaster.
Ook de brug was uniek omdat je doormiddel van schroeven de intonatie kon aanpassen per twee snaren tegelijk. De gitaar had twee regelknoppen, één voor een meer heldere of juist doffere toon, en één volumeknop. De Broadcaster had één en later twee single cools (enkelspoelselementen) om de trillingen van de snaren om te kunnen zetten in een elektrisch signaal, en een regelaar waarmee je één van de elementen kon kiezen of ze allebei tegelijk in te schakelen.
Het was de eerste solidbody gitaar die in massaproductie ging wat mede mogelijk werd doorat Leo Fender de hals vastmaakte met een schroefverbinding. Zodoende was de gitaar heel makkelijk demontabel en was het ook makkelijk om alleen een hals of body te verzenden voor reparaties. De gitaar is tot de dag van vandaag nog nauwelijks onveranderd en mateloos populair. Een knappe prestatie voor iemand die zelf helemaal geen gitaar kon spelen!
Telecaster
Al snel kwam er een telegram van het bedrijf Gretsch, dat gitaren en drumstellen maakten. Zij hadden de naam broadcaster of broadkaster al geclaimd dus ze eisten om een naamsverandering. Leo Fender was een nieuwe speler op de markt dus besloot hij de naam inderdaad te veranderen in Telecaster, een naam die verwees naar de televisie die toen ook in opmars was.
De naam Esquire werd vier jaar later weer gebruikt voor een goedkopere versie waarbij alleen een brugelement gemonteerd zat. Dit was ook het jaar dat Leo Fender het eveneens legendarische model Stratocaster ontwierp.
Overname
Leo Fender kampte begin jaren zestig van de vorige eeuw met een ernstige infectieziekte en dacht dat hij niet lang meer te leven had. Hij stopte met werken en verkocht zijn bedrijf in 1965 aan het bedrijf CBS. Er wordt beweerd dat er vanaf dat moment andere materialen werden gekozen om de productie op te voeren maar dat dat ook nadelig was voor de kwaliteit van de instrumenten. De zogenaamde Pre-CBS Fenders zijn dan ook zeldzaam en zeer gewild. Ze worden verhandeld voor prijzen tussen den 50.000 en 100.000 euro. Een nieuwe Telecaster kostte toen hij in 1951 op de markt kwam 169,95 dollar.
De sound
De Telecaster is beroemd op zijn ‘Twang’. De typische heldere toon die overal doorheen lijkt te snijden is zeer kenmerkend voor het schuingeplaatste brugelement van de gitaar. Het element is schuingeplaatst om meer hoge frequenties op te kunnen pikken. Ook de metalen sierplaat die onder het element en de brug is geplaatst schijnt van invloed te zijn op het typische tele-geluid omdat het het elektromagnetisch veld beïnvloed en zo meer nadruk legt op het mid-hoog.
De ‘twang’ is zeer geliefd bij country-gitaristen. Omdat je met deze gitaar nog steeds te horen was in de grote country-swing bands die je had in de tijd dat de Telecaster op de markt kwam. Ook vandaag de dag blijft de sound daarom erg geliefd, je bent altijd te horen omdat het geluid van de Telecaster overal doorheen lijkt te snijden. Het halselement van de tele zorgt juist voor hele warme klanken en maakte de Telecaster ook zeer geliefd bij jazzmuzikanten. Vandaag de dag is er eigenlijk geen muziekstijl die geen gebruik maakt van de zo onmiskenbare sound van de Telecaster en is er aan de gitaar zelf ook maar weinig veranderd.
Varianten
In de jaren die volgden kwamen er verschillende varianten van de Telecaster op de markt. In 1969 kwam Fender met de Telecaster Thinline, een semi-akoestische versie met een holle body en het typerende F-gat. Deze gitaar werd in eerste instantie ontworpen omdat de er moeilijk aan het lichte essenhout was te komen wat Fender tot dusver had gebruikt. Op deze manier was er met een zwaardere houtsoort toch een gitaar te maken met een lichter gewicht. In 1972 kwam er een variant met twee humbuckers. (Dubbelspoels-elementen)
In hetzelfde jaar kwam Fender met de Telecaster Custom die één single coil als brugelement had, en een humbucker als halselement. Ook kwam de Telecaster Nashville voor het eerst op de markt die net als de Stratocaster drie single-coils (enkelspoels-elementen) heeft.
Artiesten
De lijst met bekende artiesten die op een Telecaster spelen is eindeloos. We noemen er een paar die echt onlosmakelijk verbonden leken met dit legendarische model:
Muddy Waters met zijn bekende rode “The Hoss”. Hij speelde er op vanaf 1958 tot zijn dood in 1983.
Zowel Bruce Springsteen als Keith Richards kun je je bijna niet voorstellen zonder hun telecasters in de originele butterscotch uitvoering met zwarte slagplaat.
John 5 speelde jaren bij Marylin Manson maar altijd met zijn telecaster. Deze tele heeft moderner specificaties en wordt door John 5 ingezet voor het zwaardere werk maar toch blijven al zijn county-licks en typisch tele-twang overeind.
Roy Buchanen en Danny Gatton hielden er zelfs hun bijnamen aan over: King of the Telecaster en Telemaster.
Ook Prince stond bekend om zijn 'Madcat' telecaster. Echter was dit geen Fender maar een uitvoering van Hohner. Er zijn de door de jaren heen tientallen merken die het Telecaster model op de markt hebben gebracht.
Tijdloos
Ondanks dat de later ontworpen Stratocaster een nog bekender en meer verkocht model is lijkt de Telecaster de tand des tijds eenvoudig te doorstaan. Er zijn tegenwoordig een hoop verschillende uitvoeringen te krijgen maar in de basis is en klinkt de Telecaster eigenlijk nog steeds hetzelfde en blijft hij mateloos populair vanwege zijn unieke sound en variabele inzetbaarheid.
Omdat juist de oude modellen uit de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw zo populair zijn kun je tegenwoordig de zogenaamde ‘reissues’ en custom shop modellen kopen die nagenoeg dezelfde specificaties bevatten als de gitaren uit de eerste jaren. Vaak worden deze ook nog eens in een ‘relic’ uitvoering geleverd waardoor het lijkt alsof het instrument werkelijk tientallen jaren oud en bespeeld is.
